Leeuwarden en Friesland hebben een ruime geschiedenis aan (lokaal) goederenvervoer over het spoor. Sinds het wegvallen van de containershuttle tussen Leeuwarden en Rotterdam in 2011 is dit niet meer het geval & is Friesland de enige provincie zonder spoorgoederenvervoer. Dit is erg betreurenswaardig, aangezien het vervoer per spoor één van de meest milieuvriendelijke manieren van transport is. Dit geldt zeker wanneer er met volledig elektrische tractie gereden wordt.
RTF Leeuwarden hedendaags
De Rail Terminal Friesland (kortweg: RTF) ligt er sinds mei 2011 ongebruikt bij. Dit ondanks de bereidheid van diverse vervoerders om de containeroverslag en de goederenverbinding naar Rotterdam en Duitsland (en verre achterland) een nieuw leven in te blazen. Opmerkelijk genoeg wordt dit veroorzaakt door lokale overheden: Zij zien momenteel (nog) niets in een duurzame, milieuvriendelijke en snelle goederenverbinding met de Randstad en Duitsland. Hun voorkeur gaat momenteel uit, naar de scheepvaart.
Verplaatsing naar de Scheepvaart
Sinds 2012 heeft Leeuwarden een scheepvaartterminal. Deze terminal, heeft een zeer goede binnenvaart verbinding met de Randstad, en vervoert hoofdzakelijk (zee) containers. Dagelijks varen er één tot twee schepen vanaf Leeuwarden richting Rotterdam, en om de dag vaart er een schip van af Harlingen naar Amsterdam.
Toch steeds meer via de weg…
Er wordt de laatste tijd in Leeuwarden steeds vaker geconstateerd, dat er ook weer héél veel (zee) containers over de weg wordt vervoerd, in de richting van de grote havens in Nederland. Hier kunnen verschillende redenen voor zijn. Denk hierbij aan: Containers vallen niet binnen de maten, de binnenvaart is (alsnog) te traag, de transportwijze is niet mogelijk via de binnenvaart etc. etc. De vraag voor de Lokale overheden zou dan nu ook al volgt moeten zijn: Als de binnenvaart voor deze goederen geen optie is, zou het spoor dan wellicht toch dé uitkomst zijn?!?
Signalering goederen per vrachtwagen in Friesland/Leeuwarden
Er worden steeds meer en meer vrachtwagens op de rondweg van Leeuwarden gesignaleerd. Het zijn dan ook niet alleen de containers die door vrachtwagens gereden worden van/naar Leeuwarden, maar er is ook een grote toename te zien van bulk transporten & kraanbare opleggers te zien, die Leeuwarden aan doen om te kunnen laden en lossen.
Minder vrachtwagens = Minder CO2 uitstoot!
Veel internationale bedrijven maken gebruik van deze opleggers om hun goederen over grote afstanden over het spoor te kunnen vervoeren, waarbij ze minder afhankelijk zijn van chauffeurs. Ook wordt hier mee minder CO2 uit gestoten. Let wel: Één trein staat namelijk gelijk aan 56 vrachtwagens!
Last “Green mile”
Ook de laatste kilometers vanaf de RTF Leeuwarden kunnen duurzaam vervoerd worden. Denk hierbij aan de elektrische busjes, mini cargovans, óf vrachtwagen die vanuit Leeuwarden de bestemmingen aan doet, waar geen terminal of spoor ligt.
Internationale verbindingen
Naast een spoorverbinding met Rotterdam zou er ook gekeken kunnen worden naar een directe verbinding met het buitenland zoals bijvoorbeeld Polen. Wij stellen Polen voor nú als voorbeeld, dit omdat Althuisius (onderdeel van Kooiker Group) als Fries transport bedrijf een depot in polen heeft staan. Gezien Althuisius een depot in Polen heeft, kan er aangenomen worden dat zij veel vervoer hebben tussen Nederland en Polen. Voor hen zou dan een spoor verbinding geschikt kunnen zijn om veel vrachtwagens op een efficiënte en duurzamere manier tussen Nederland en Polen te kunnen vervoeren. Uiteraard naast Polen zouden een meerdere bestemmingen binnen de EU denkbaar zijn.
Lelylijn & Wiederline/Wunderline
Ook voor toekomstige spoorlijn Lelylijn & de huidige spoorlijn tussen Leeuwarden en Groningen aansluiting Wiederline/Wunderline is een sleutelrol weggelegd, voor het nationale & internationale goederenvervoer.
Silkroad
Vandaag de dag wordt er door China geïnvesteerd in de SilkRoad die vanuit diverse punten in Europa naar China gaan. Ook vanuit Nederland bestaan er dergelijke verbindingen. Deze hebben een aantal vertrekpunten vanuit Nederland (o.a. Amsterdam en Tilburg) met eindbestemming China. De Chinezen hebben toegezegd om meer in de SilkRoad te gaan investeren, en zo ook in de Nederlandse. Het Netwerk kan in Nederland worden uitgebreid. De Chinezen hebben een totaal bedrag van €970 miljard gereserveerd om in het gehele netwerk te gaan investeren. Het geld is beschikbaar gesteld voor zowel oude als nieuwe verbindingen vanuit Nederland (EU) naar China. Daarnaast is de verwachting, dat er zowel landelijk, als lokaal kleine investeringen gedaan worden (als tegen prestatie), om een goed lopend handelsnetwerk per spoor te verkrijgen in beide richtingen.
Voordelen Silkroad
Een reis voor handelswaar per spoor duurt tegenwoordig ca. 12 dagen om de 9400 kilometer af te leggen tussen Nederland en China. Dat is een 38 dagen korter dan per schip naar China (of vice versa.) Hierdoor kunnen verladers hun klanten in China/ Europa sneller bereiken en tegelijk een besparing realiseren in werkkapitaal. De afgelopen vijf jaar hebben meer dan 11.000 goederentreinen de oversteek van China naar Europa gemaakt. De treinen volgen inmiddels 65 verschillende routes, die een aantal industriesteden in China verbinden met in totaal 44 Europese steden verspreid over vijftien landen. Het goederen -vervoer per spoor is een belangrijk onderdeel van de Chinese zijderoute. Het is sneller dan vervoer per containerschip en tegelijkertijd veel goedkoper dan vervoer per vliegtuig. Daardoor is de goederentrein voor bepaalde producten een interessant alternatief. Vanaf 2020 zullen er jaarlijks ongeveer 5.000 goederentreinen tussen Europa en China rijden. Doordat veel luchthavens tijdens de corona uitbraak (tijdelijk) sloten, werd de (nieuwe) zijderoute dé levensader van de handel tussen Europa en China. Het goederenverkeer tussen de twee gebieden per trein gegroeid met 41% doordat het spoor containers kon overnemen van transport per zee, lucht en vrachtwagen!!
Quote: China is economisch een belangrijke speler en daar moeten wij als Europa op inspelen. We moeten mee. “Anders missen we de trein!” (Bron: Karl Geysen via SpoorPro, maart 2018)
Fryske interesse Silkroad
Vanuit Friesland zijn er voldoende bedrijven die interesse hebben om hun handelswaar per spoor te laten vervoeren. Met name land en tuinbouw, Agro & Food, Zuivel, Industrie, Hightech systemen en Nutsbedrijven hebben veel klanten in Oost Europa, midden Oosten en in Azië. Zij kunnen hun handelswaar middels een aansluiting op de Silkroad, veel sneller, duurzamer en milieuvriendelijker bij hun klanten kunnen krijgen. Als we een flinke afstand met de trein overbruggen, kunnen ze hun klanten een CO2-reductie in het transport van 50 procent aanbieden. Deze wens horen ze steeds vaker. De grote Retail ketens waaraan de Friese bedrijven hun producten leveren, vragen dat niet alleen van hun, maar van ál hun leveranciers. (Bron: CBS, MKB en Ondernemend Friesland 2018.)
Nederlandse praktijkvoorbeelden veranderingen in het goederenvervoer:
In Nederland, maar ook Europees gezien kiezen vele bedrijven (opnieuw) voor de trein als vervoersmiddel. Hieronder worden enkele voorbeelden van bedrijven die zijn overgestapt weergegeven:
Rockwool: Door te kiezen voor intermodaal spoorvervoer heeft deze onderneming in 2017 62% CO2-uitstoot bespaard, het equivalent van 10.797 bomen. (Bron: John Schmitz, Rockwool)
Bakker Barendrecht in samenwerking met CoolRail: Het vervoer van AGF en zuivelproducten per trein van en naar Spanje viel ineens 30% goedkoper voor hen uit, inclusief het voor -en natransport. Uiteindelijk leverde de overstap hen een reductie van 70 – 90% CO2-uitstoot op.
(Bron: Anne Saris, Projectmanager Transport & Logistics Bakker Barendrecht)
Perfetti / van Melle: Het mes van de modal shift snijdt aan twee kanten, aan de ene kant is het beter voor het milieu en aan de andere kant betekent het voor ons een goede leverbetrouwbaarheid van onze producten.” Deze tevredenheid is de reden dat nagenoeg 100% van de import en export stromen op korte en lange afstanden in Europa met het spoor gaat. Snel op bestemming en een besparing van circa 70 – 80% CO2-uitstoot (Bron: Ruud Slegers, Category Purchasing Manager Perfetti Van Melle Benelux B.V.)
InterfaceFLOR: Het scheelt ons gewoon 10 tot 25 milieu vervuilende vrachtwagens per week als we ditzelfde aantal TEU per trein laten uitgaan naar onze klanten in landen als Frankrijk, Spanje en Italië. (Bron: Mark Haverlach, European Distribution Manager InterfaceFLOR)
Overig veelvuldig benoemde voordelen door spoorgebruikers:
Het vervoer per spoor scheelt enorm qua prijzen op het vervoer per vliegtuig, en we ondervinden ook geen hindernissen bij hoge of lage waterstanden zoals bij de scheepvaart, of bij files of overige hindernissen op de weg, of rust of wissel momenten voor een vrachtwagen chauffeur.
Kortom: Dubbele win – win situatie
Modal Shift
Definitie Modal shift:
Modal shift is de term voor het vervangen van een deel van het vervoer over de weg door andere vormen van vervoer, met name vervoer per spoor en per schip. De term is afkomstig uit de wereld van vervoerspolitiek en wordt zowel voor personenvervoer als goederenvervoer gebruikt.
En Modal Shift in Leeuwarden/Friesland?
Momenteel is er in Leeuwarden/Friesland geen sprake meer van een ‘fair level playing field’ op gebied van Modal Shift. Hedendaags is er alleen de keuze tot het transport van goederen over het water. Een tweede keuze zoals het transport per spoor is niet aanwezig, dat terwijl er genoeg verladers zijn in Friesland, die belang hebben bij deze vorm van modaliteit. Doordat overheden onderling slecht met elkaar communiceren of eigenlijk liever gezegd weinig tot niét met elkaar communiceren, blokkeert dit de bevordering van het goederenvervoer per spoor. Verladers zijn gebonden aan slechts één modaliteit en dat is in strijd met de nieuwe wetgeving voor de Modal Shift, en zorgt voor veel teleurstelling bij de Logistieke bedrijven en nog belangrijker, hun klanten als verladers.
Tri-modale terminal
Wij hebben als Werkgroep geconstateerd dat het goederenvervoer in met name tri-modale terminals (spoor/weg/water) potentie hebben. Een verlader kan dan de modaliteit kiezen die het beste bij een bepaalde lading past. In Friesland is deze mogelijkheid van tri-modale ontsluiting verdwenen, waarmee de regio minder aantrekkelijk is geworden als vestigingslocatie. De Werkgroep wijst erop dat regio’s zoals Groningen, Drenthe, Overijssel, Brabant & Limburg een spoorterminal zien als essentiële infrastructuur, en ook door de overheid actief mee wordt geëxploiteerd. Dit is een groot contrast met Friesland, waar de overheid zichzelf slechts een marginale rol toebedeelt als het gaat om goederenvervoer. Gezien de grote economische belangen zou het volgens de Werkgroep aan te bevelen zijn om bij lange termijn ruimtelijk-economisch beleid nadrukkelijk te kijken naar de mogelijkheden om in Friesland een tri-modale terminal te faciliteren en eventueel zelf te realiseren.
Goederenvervoer is Duurzaam en CO2 neutraal
Het vervoer per spoor is niet alleen duurzaam, maar zorgt ook voor minder CO2 uitstoot. Iets wat uiteraard een besparing oplevert voor het milieu. Beide punten staan hoog in het vaandel bij zowel de lokale overheden in Friesland! Echter, om ook het laatste stukje van de treinen zo CO2 neutraal mogelijk te laten rijden adviseert de Werkgroep om ook deze rangeerbewegingen op een CO2-neutrale manier uit te voeren.
Ervaring met Batterij/elektrische locomotieven
De Nederlandse spoorbouwer Strukton heeft een ruime ervaring met ombouw van diesel en elektrische treinstellen & locomotieven. Zij bouwen naar klant behoefte, de treinstellen & locomotieven om voor hun opdrachtgevers. Ook hebben ze een aantal ‘eigen’ omgebouwde locomotieven in het wagenpark. Deze locomotieven, kunnen op zowel volledig batterij/accu rijden. Ook zijn er locomotieven in hun wagenpark aanwezig, die hybride zijn. Deze kunnen elektrisch rijden waar bovenleiding aanwezig is, en op batterij/accu rijden, daar waar geen bovenleiding aanwezig is. Dergelijke machines zijn zéér gewild onder de (kleinere) vervoerders, om hun rijd en/of rangeer werkzaamheden uit te voeren.
Nieuwe locatie RTF Leeuwarden
Er dient rekening te worden gehouden met het uitfaseren (rond 2027/2028) van de RTF Leeuwarden op de huidige locatie. De meest logische locatie is tegenover de MCS Terminal, aan de Zuidas van de stad Leeuwarden.
Het realiseren van een RTF Leeuwarden op een andere/nieuwe locatie, is volgens de bestemmingsplannen bij de Gemeente Leeuwarden nodig. De huidige locatie van RTF Leeuwarden is immers ook niet meer van deze tijd: Gelegen tegen het stadscentrum van Leeuwarden. Op de Zuidas van de stad Leeuwarden (ter hoogte van toekomstig station Leeuwarden – Werpsterhoek, Lww) zal een Mobiliteitshub gerealiseerd worden. Hierin is er ook rekening gehouden met de komst van de nieuwe RTF Leeuwarden.
Open Delivery System (ODS) bij de RTF Leeuwarden
Ook zou er naar de mogelijkheid gekeken kunnen worden, voor een ODS terminal, als extra invulling aan service verlening voor de RTF Leeuwarden. Bij een dergelijk systeem, ben je niet gebonden aan contractuele goederen, maar geef je de vrijheid aan iedereen om hun goederen per trein te kunnen vervoeren. Met een ODS kan iedereen goederen bij de terminal afleveren die zij via het spoor willen vervoeren. Hierbij geldt dan wel: Zo lang er plaats op de trein is en dat de goederen voor een bepaalde tijd afgeleverd worden op de terminal, dan zouden deze goederen mee genomen kunnen worden. Met deze mogelijkheid geef je ook bedrijven de ruimte die niet die niet regelmatig hun goederen via het spoor hoeven te vervoeren.
Financiering Vervoerders
Ook de overheid helpt bij de overstap van vrachtverkeer op de weg naar goederenvervoer per trein. Het heeft momenteel een subsidie in het leven geroepen die ondernemers moet helpen om het vervoer per trein aantrekkelijk te maken. De vervoerders hoeven door deze regeling minder gebruiksvergoeding te betalen.
Financiering voor Green Terminals
Vanuit zowel de Nederlandse overheid (Programma Beter Benutten) als de Europese Unie (Programma’s CEF Transport, Horizon 2020 Transport en Interreg) zijn er subsidies beschikbaar gesteld voor het realiseren van Tri-modale terminals en bijbehorende modaliteiten. Goede voorbeelden hierin zijn de Euro Terminal in Coevorden, de Rail Terminal te Almelo, Spooraansluiting Oss, Venlo en het meest recente Green Terminal in Zwolle.
Conclusie: Het reactiveren van de RTF Leeuwarden is dús van groot belang!
Het reactiveren van de RTF te Leeuwarden is dus écht van strategisch belang om Industrie & Logistieke bedrijven weer opnieuw aan te trekken. Het ontbreken van (de combinatie) weg, water en spoorvervoer leid tot het afhaken van bedrijven die een vestigingsplaats in Leeuwarden willen zoeken. Daarnaast is het een extra winst voor Friesland om ook de handelswaar van de bedrijven uit Fryslân, zowel duurzaam als CO2 neutraal, op zowel hun nationale als internationale bestemming te krijgen. Een spoorterminal zorgt dus niet alleen voor een verbetering van het milieu en het makkelijk vervoeren van goederen van bestaande klanten, maar kan ook vele nieuwe klanten en bedrijven verleiden om zich in Leeuwarden te vestigen. Daarnaast zorgt het voor meer werkgelegenheid in zowel Leeuwarden als in heel Friesland = een dubbele win – win situatie!
