Inleiding
De plannen om een station aan de Zuidas van Leeuwarden te realiseren stamt al uit 2010. Het is een onderdeel van “Vrijbaan Leeuwarden.” Een project om Leeuwarden beter bereikbaar te maken per vaar & autoweg & middels de spoorwegen. Het gros van het geld komt uit de RSP gelden, die op hun beurt weer voortvloeiden uit het ‘cancelen’ van de voormalig Zuiderzeelijn. Sinds de oplevering van de autosnelweg “de Heak” in 2014 is de opening van het station Leeuwarden Werpsterhoeke (Lww) uitgebleven. Een tweede poging wordt ondernomen: Het station moet voor 2018 zijn aangelegd, geopend en in functie, voordat het grote spektakel: Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 zijn aanvang heeft. Station Leeuwarden Werpsterhoeke, zou als ‘voorstation’ van Leeuwarden, de mensen uit de regio (of verder uit het land) kunnen herbergen. Zij zouden daar hun auto kunnen parkeren, en het laatste deel per trein kunnen afleggen. Dit alles, is er nooit van gekomen. Het station ligt er anno 2022 nog steeds niet. Wat zorgt er nou voor de problemen rondom het openen van dit station? Middels een bij de Provincie aangeboden Adviesrapport, hopen wij een beeld te kunnen schetsen, de problemen te benoemen & een toekomstbestendige oplossing aan te bieden.
Probleemstelling
Het station Leeuwarden – Werpsterhoeke ondervindt een aantal problemen, vooral tijdens de besprekingen aan de ‘spoortafel.’ Het station ligt aan de spoorlijn tussen Leeuwarden en Heerenveen / Zwolle. Deze spoorlijn maakt onderdeel uit van het HRN (HoofdRailNetwerk) van de Nederlandse Spoorwegen. De NS rijdt op deze spoorlijn met Intercity & sprinter treinen. Daarnaast is het een wens van de vervoerder Arriva om ook op station Leeuwarden – Werpsterhoeke, een haltering te kunnen maken met de Stoptrein (nu RS1 genaamd) vanuit Groningen. De Nederlandse Spoorwegen heeft meerdere malen aangegeven, dat het aantal in & uitstappers op dit station voldoende moest zijn, wilden zij daar een trein laten halteren. Dit hield in: Er zouden minstens 1000 in & uitstappers per dag daarvoor nodig zijn. Daarnaast heeft de NS (Nederlands Spoorwegen) ook meerdere malen aangegeven, geen concurrentie op deze spoorlijn erbij te dulden. Tot op de dag van vandaag is het station nog steeds niet gerealiseerd, zowel NS als Arriva, hebben daar dan ook nog steeds geen haltering. Verder spelen er ook nog tal van andere zaken, rondom het uitblijven van de realisatie van Station Leeuwarden – Werpsterhoeke. Wij beperken ons echter tot het spoor, en potentiële reizigers
De vraagstellingen & ambities rondom station Lww
Wat moet er gebeuren?
Station Leeuwarden – Werpsterhoeke zal zo snel mogelijk gebouwd moeten worden. De tijd is er rijp voor. De Ruimtelijke ordening, planologie & indeling, zijn in een (redelijk) gevorderd stadium. De fietstunnels liggen er inmiddels & zijn reeds in gebruik genomen. De woonwijken Zuiderburen, Jabikswoude, Nieuw Stroomland, De Zuidlanden & de Klamp zijn (bijna) uitontwikkeld. Middelsee fase 1 is halverwege, en Middelsee fase 2 is startklaar. Daarnaast zal het beoogde Transferium Werpsterhoeke zijn aanvang van bouw, over ook een niet al te lange termijn plaatsvinden.
Welke wensen zijn er voor station Lww?
Station Leeuwarden – Werpsterhoeke in volledige functie, met zowel de NS als Arriva, die als personenvervoerders daar kunnen halteren.
Welke besluiten zijn er nog genomen door Provinciale Staten?
Door Provinciale Staten zijn in de afgelopen periode geen besluiten genomen.
Zijn er nog vooruitstrevende plannen?
Ja, deze zijn er! De provincie en de gemeente Leeuwarden hebben de ambitie om station Leeuwarden Werpsterhoeke tussen 2025 – 2028 te openen. De ontwikkeling van De Zuidlanden ging in de eerste instantie minder snel dan aanvankelijk werd gedacht. Hierdoor kon het verwachte reizigersaanbod uit/naar dit nieuwe stadsdeel in 2025 laag zijn. Door de nieuwe (snelle) ontwikkelingen is hierdoor is nu een herziening van het verwachtte aantal reizigers nodig.
Zijn er nog dwarsliggers voor dit project?
Momenteel zijn de enige dwarsliggers, de NS & ProRail. De NS wil een garantie hebben voor het aantal in & uitstappers per dag hebben, en geen concurrerende partijen op deze spoorlijn. Verder blijkt uit onderzoek van ProRail blijkt dat er momenteel een extra haltering niet zondermeer inpasbaar lijkt in de dienstregeling en aanvullende maatregelen op dit baanvak noodzakelijk lijken. Dit kan mogelijk als gevolg hebben dat de ingebruikname van station Leeuwarden Werpsterhoeke later dan in 2025 plaatsvindt. De regio is in overleg met het Rijk en ProRail om de uitkomsten van dit onderzoek te bespreken en vervolgafspraken te maken over de realisatie van dit station en de ingebruikname hiervan in 2025, zoals de regio ambieert. Voor de mogelijkheid om een concurrent toe te laten, zijn zij duidelijk: Dit kan mits er een degelijke & DRGL robuuste oplossing wordt aangeboden, voor een mogelijke haltering van de concurrentie. Het moet volledig inpasbaar zijn in de dienstregeling!
Doelstellingen
Doelstelling 1: De doelstelling voor station Leeuwarden – Werpsterhoeke is: Het station zo snel mogelijk realiseren, en in een dienstregeling aankan geplaatst kan worden, waarin zowel de NS als Arriva een haltering kunnen doen.
Doelstelling 2: Doordat Leeuwarden via de “Heak” goed te bereiken is, zorgt het toegenomen autoverkeer inmiddels ook steeds vaker voor problemen in de bereikbaarheid van de binnenstad van Leeuwarden. Het is daarom verstandig om beleid te maken om meer reizigers in het openbaar vervoer te krijgen. Gezien het feit dat het openbaar vervoer niet aan iedere verplaatsingsbehoefte kan voldoen en dat de trein vooral op langere afstand vaak al een goed alternatief vormt voor de auto, is het goed om beide vervoersystemen elkaar te laten aanvullen. Vanuit dit besef is in het Tweede Structuurschema Verkeer en Vervoer het begrip “transferium” geïntroduceerd. Transferia zijn uitwisselingspunten tussen het openbaar vervoer en de auto.
Aantal Reizigers
Om station Leeuwarden – Werpsterhoeke aan de eisen van NS te laten voldoen, moet er gekeken worden naar de eis van de NS. De NS stelt, dat er minstens 1000 in & uitstappers per dag moet zijn, eer zij op Leeuwarden – Werpsterhoeke een trein laten halteren. Deze eis is niet meer van deze tijd, en daarbij komt ook nog eens het feit, dat in 2007 heeft de minister Camiel Eurlings (VenW) deze regel geschrapt! Er is een lange tijd nog overleg gevoerd met de NS, over het aantal in & uitstappers die benodigd zijn, voor nieuw te realiseren stations. De overheid & NS hebben medio 2009 – 2012 doen besluiten, dat het minimale aantal in & uitstappers per dag, tussen de 250 – 500 reizigers per dag moet zijn (afhankelijk van de regio & bevolkingsdichtheid) willen zij er een trein laten halteren. Gezien de potentie van de omliggende bedrijventerreinen, woonwijken, dorpen & streken in de buurt van het station Leeuwarden – Werpsterhoeke, schatten wij het aantal in & uitstappers op zo’n 350 – 750 per dag. Dit geheel, valt dus binnen de normen van de NS! Ook noemenswaardig is het feit, dat deze gegevens nog exclusief het aantal overstappers zijn, die van Arriva naar de NS-treinen overstappen, en vice versa.
Welk type station?
Om de beide vervoerders te laten halteren is er een station nodig, met een aanvulling van een aantal sporen: De doorgaande sporen in de richting Leeuwarden – Heerenveen/Zwolle (en vice versa) en een spoor voor de haltering van de treinen van Arriva. Denk hierbij aan het vernieuwde station van Assen, het station Groningen – Europark of Zwolle Stadshagen qua ontwerp en (sporen) inrichting.
Sporen indeling Leeuwarden – Werpsterhoeke
Hoewel de stations van Assen en Groningen Europark hoofdzakelijk doorvoer stations zijn, kan er voor Leeuwarden – Werpsterhoeke gedacht worden aan een combinatie van een eind en doorvoer station. Hierbij blijven de doorgaande sporen tussen Leeuwarden – Heerenveen/Zwolle gehandhaafd. Bij station Leeuwarden kan gedacht worden aan een viertal opties, elk met hun eigen kenmerken, voor & nadelen. Hieronder een impressie van de mogelijkheden:
Advies Werkgroep Spoor:
De Werkgroep is voorstander van optie 2. De reden hiervoor is als volgt: Doormiddel van een kopspoor (met stootjuk) die geklemd ligt tussen twee eiland perrons, kan station Leeuwarden – Werpsterhoeke zowel de treinen NS als Arriva, herbergen. De keuze voor Optie 2 vergt wel enkele ingrepen maar door het minste aan kunst en vliegwerk, verder goed inpasbaar. Hiermee is optie 2 dan ook het snelst te realiseren, en kost minder als optie 3 & 4.
Kosten realiseren Station Leeuwarden – Werpsterhoeke optie 2
Het nieuwe station maakt deel uit van verkeersproject Vrij Baan, dat in 2010 werd opgestart. Vooraf werd afgesproken om 750 miljoen euro beschikbaar te stellen voor Vrij Baan. De kosten werden gedeeld door het rijk (70%) de provincie (10%) en de gemeente (20%). De belangrijkste onderdelen van het megaproject waren in 2018 klaar. De naam Vrij Baan werd daarna niet veel meer gebruikt, maar sommige onderdelen liepen nog wel door. Station Leeuwarden – Werpsterhoeke is daar één van. Het beschikbare (rest) bedrag voor station Leeuwarden – Werpsterhoek is bij de Werkgroep niet bekend. Het bedrag van de meevaller van €3,3 mln. die (deels) te danken is aan een aantal klussen die goedkoper uitvielen dan verwacht, daarentegen weer wel.
De Werkgroep heeft wel een berekening gemaakt, voor wat de daadwerkelijke kosten zijn, om het station Leeuwarden – Werpsterhoeke te kunnen realiseren. Dit is dan nog wél, exclusief de eventuele verrekeningen van het beschikbare (rest) bedrag voor station Leeuwarden – Werpsterhoeke en de meevaller van €3,3 mln. De Werkgroep komt voor het realiseren van station Leeuwarden – Werpsterhoeke (optie 2) uit op een bedrag van €35 mln. inclusief de nodige kunstwerken (twee perrons, trappen, lift, overkapping of abri’s.)
Vergelijkbare Nederlandse Projecten
- Station Nijmegen Goffert €13.5 mln. (2014)
- Station Waddinxveen Triangel* €6.5 mln. (2018)
- Station Lansingerland-Zoetermeer** €75 mln. (2018)
- Station Zwolle Stadshagen € 26 mln. (2019)
*Station Waddinxveen Triangel = Simpele uitvoering: sporen, perron(s) & klassieke abri moderne look.
**Station Lansingerland-Zoetermeer = Gerealiseerd boven de snelweg A12 & is ruim 190 meter lang.
Waarborgen Robuuste DRGL
Om de beide vervoerders te kunnen laten halteren op station Leeuwarden – Werpsterhoeke, en betrouwbaarheid van de dienstregeling op de spoorlijn tussen Leeuwarden en Heerenveen/Zwolle te kunnen garanderen, is het noodzakelijk om op het toekomstige station een extra kopspoor met een tweetal wissels aan te leggen. Deze twee wissels zijn nodig voor de aankomst en het vertrek van de treinen van Arriva. Middels aanleg van dit kopspoor, is de richting van het rijpad van het HRN altijd vrij. Deze sporen zijn dan alleen bezet, als de treinen van Arriva zich in de richting van het station Leeuwarden – Werpsterhoek, óf in de richting van station Leeuwarden begeven.
Aanpassingen station Leeuwarden
Ook op station Leeuwarden zijn er nog enkele aanpassingen nodig, om de RS1 treinen vanuit Groningen naar station Leeuwarden – Werpsterhoeke te laten doorrijden. Om de betrouwbaarheid van de dienstregeling op de lijnen te kunnen blijven garanderen is het naar onze mening noodzakelijk om nabij het station een extra spoor met wissel aan te leggen. Voor alle informatie verwijzen wij u graag door naar de pagina Aansluiting sporen Leeuwarden door.
Aanbeveling
Station Werpsterhoek zal dé verbindende schakel zijn voor de omliggende wijken en het toekomstige Transferium. Maar óók tussen de regio, de binnenstad van Leeuwarden én tussen regio en het landelijke spoorwegnet. Het station krijgt dus een zéér belangrijke functie als Transferium en voor de omliggende wijken. Op dit station zullen treinen, bussen, auto’s en fietsen elkaar treffen waardoor mensen eenvoudig kunnen wisselen van vervoer. Wanneer deze Transferiumfunctie voor station Leeuwarden – Werpsterhoeke optimaal wordt benut, zal station Leeuwarden – Werpsterhoeke reeds in de nabije toekomst voldoende reizigerspotentie hebben om een haltering te laten plaatsvinden. Het Transferium is dan een uitstekend middel om de bereikbaarheid van Leeuwarden substantieel te verbeteren.
Eind Conclusie
Het station Leeuwarden – Werpsterhoeke moet zo snel mogelijk gerealiseerd worden, en toegankelijk zijn in de DRGL voor de beide vervoerders. Alleen op deze manier, kunnen de beide vervoerders hun haltering daar maken!
De Werkgroep Spoor in Friesland stelt dat station Werpsterhoek nog meer reizigers kan trekken, wanneer er naast de benodigde aandacht voor de bouw van de nieuwe woonwijken, ook de functie van het Transferium & industrie terrein meer aandacht krijgt. Op deze manier kan het aantal reizigers per dag zelfs nog verder stijgen, dan nu al het geval is. De Werkgroep Spoor in Friesland adviseert dan ook om een dergelijke aanpassingen aan de plannen rondom het station Leeuwarden – Werpsterhoeke toe te passen. Hiermee kan er voldaan worden aan de wens van iedereen!