Toekomstvisie voor de lijn Leeuwarden – Groningen-(Bremen):
Twee sneltreinen per uur
De verbetering van de spoorlijn Leeuwarden – Groningen is opgenomen als concreet project in het Regio-Specifiek Pakket (RSP). Tot 2020 zijn er maatregelen uitgevoerd, die het mogelijk moesten maken om ieder uur twee sneltreinen en twee stoptreinen te laten rijden. De maatregelen in Fryslân zijn beperkt. In Leeuwarden wordt de overweg “de Schrans” voorzien van dubbelspoor, en tussen Leeuwarden en Veenwouden wordt de baanvaksnelheid verhoogd naar 130 kilometer per uur.
Maatregelen zijn onvoldoende
Hoewel het positief is dat er wordt geïnvesteerd in de spoorlijn Leeuwarden – Groningen, vreest de Werkgroep dat de maatregelen onvoldoende zijn. De snelheidsverhoging op het traject Leeuwarden – Veenwouden maakt het maar nét mogelijk dat de tweede sneltrein kan rijden; Want één vertraging heeft direct effect op de andere treinen, waardoor een olievlekwerking optreedt. Tussen Leeuwarden en Veenwouden is maar één passeer mogelijkheid, in Hardegarijp. Hier is spoor 2 het doorgaande spoor en spoor 1 het passeerspoor. In de huidige dienstregeling passeren hier alleen de stoptreinen elkaar. Doordat het passeerspoor slechts een beperkte lengte heeft is Hardegarijp ongeschikt om sneltreinen elkaar te laten passeren: door de korte lengte van het passeerspoor zal tenminste een van de treinen moeten stilstaan of zeer langzaam rijden.
Werkgroep: vóór 2035 traject Leeuwarden – Hardegarijp verdubbelen
De Werkgroep is van oordeel dat een stabiele treindienst met 4 treinen per uur (2 stoptreinen en 2 sneltreinen) tussen Leeuwarden en Groningen alleen mogelijk is indien het spoor tussen Leeuwarden en Veenwouden verdubbeld wordt. Het traject verleend is daar reeds geschikt voor bevonden. Er zijn slechts twee enkelsporige overwegen op dit traject (Alddiel en bij Tietjerk); de overweg in de N355 bij Hardegarijp is al dubbelsporig. Bovendien is dubbelspoor hier zonder grote of kostbare ruimtelijke ingrepen inpasbaar.
Werkgroep: vóór 2035 snelheid Leeuwarden – Veenwouden omhoog naar 140 km/h
De Werkgroep stelt dat het opportuun is om hier 140 km/uur van te maken. De meerkosten voor deze hogere snelheid zijn écht marginaal terwijl hierdoor toch meer en betere ruimte ontstaat om vertragingen in te halen. Tussen Veenwouden en de grens met Groningen is de baanvaksnelheid reeds 140 km/h.
Werkgroep: tijdpad naar volledige verdubbeling en elektrificatie na 2025
Ondanks de maatregelen ten behoeve van een tweede sneltrein blijft de capaciteit van de spoorlijn Leeuwarden – Groningen suboptimaal: Er zijn nog zijn er lange enkelsporige trajectdelen, waardoor treinen in tegenovergestelde richtingen elkaar bij vertragingen snel in de weg zitten. Bij vier treinen per uur per richting leidt dit tot olievlekwerking. De kwaliteit en betrouwbaarheid van de treinverbinding is daarom laag. De enige structurele oplossing is een volledige verdubbeling en elektrificatie van het gehele traject. Met het oog op duurzaam verkeer en vervoer en stijgende dieselprijzen pleit de Werkgroep voor een tijdpad naar elektrificatie van de spoorlijn Leeuwarden – Groningen.
Internationaal
Zowel de Nederlandse overheid alsmede de Europese Commissie zetten in op grensoverschrijdend OV, en zo ook op het spoor. De voormalig Staatslijn B (Harlingen – Leer/Bremen) kan hierbij in zijn geheel als object voor cofinanciering worden ingezet als “grensoverschrijdende verbinding.”
De gehele spoorlijn komt zo sneller in aanmerking voor elektrificatie. Omdat het een grens – overschrijdende verbinding betreft, is er een mogelijkheid om de gehele spoorlijn aan te dragen bij de Europese Commissie voor TEN-T studie en subsidiegelden. Deze subsidies zijn beschikbaar gesteld door het Rijk (30 %) en via de Europese Unie (20%) als het Noorden zijn oude Staatslijn in zijn geheel zou inzetten als grensoverschrijdende spoorlijn. Hiermee zijn er nogmaals een tweetal financiële tegemoetkomingen beschikbaar, om een beroep op te doen.
Conclusie & Aanbeveling
Elektrificatie van de Friese spoorwegen, is en blijft verreweg de meest duurzame oplossing! Voor de spoorlijn tussen Leeuwarden en Groningen adviseren wij dan ook een volledige elektrificatie. Dit tracé leent zich daar prima voor. De keuze voor elektrificatie leidt tot een robuustere dienstregeling. Kosten hiervan zijn redelijk te overzien (€98 miljoen, prijspeil 2019) omdat de kosten worden gedeeld door de beide provincies. Daarnaast adviseren wij om de voormalig Staatsspoorlijn B in zijn geheel aan te melden als grensoverschrijdende spoorverbinding bij het Rijk en de Europese Unie. Om in de toekomst een robuuste dienstregeling te kunnen blijven garanderen, is het ook een bittere noodzaak, om ook het laatste trajectdeel Leeuwarden – Veenwouden te voorzien van dubbelspoor.